Tsatsa là mô hình nhỏ của các vị Phật và bảo tháp làm bằng đất set, thường được làm từ khuôn và có thể được tìm thấy rải rác xung quanh các bảo tháp cổ. Bảo tháp và phiên bản quy mô lớn của Tsatsa và cũng thường được thánh hóa bằng cách làm đầy phần bên trong bằng nhiều thứ, trong đó có nhiều Tsatsa rất nhỏ. Ở Ấn Độ và Tây Tạng thời cổ đại, thực hành làm Tsatsa từ tro cốt của cơ thể đã hỏa táng được khuyến khích mạnh mẽ. Giống như Tagdrol, thực hành này có kết quả tốt nhất nếu người thực hiện Tsatsa có lòng sùng tín với phương pháp. Và một lần nữa, phương pháp này chỉ là một gợi ý, không bắt buộc “phải” thực hiện.
Tsatsa đại diện cho tâm Phật hay nhục kế của Đức Phật (ushnisha), và thực hành tạo ra Tsatsa – quá trình nhào nặn đất sét, ép vào khuôn, nung đất sét trong lò, sơn phết, v.v… – cũng tích lũy công đức. Như vậy, những nỗ lực bạn dành ra để tạo Tsatsa khiến nó trở thành một thực hành tâm linh chân thật.
Ngày nay, kiểu thực hành này không còn lọt vào danh sách những việc cần làm nhất của một hành giả thời hiện đại. Nếu các hành giả làm Tsatsa, họ có xu hướng sử dụng công nghệ để tiết kiệm sức lực thay vì ép đất sét vào khuôn bằng tay – điều này, tôi cho rằng vẫn tốt hơn là không làm gì cả.
Một trong nhiều lý do khiến làm Tsatsa trở thành một thực hành tốt như thế là vì việc này không dễ để khoe khoang. Một điều nữa là Tsatsa không thể dùng để làm tăng sự thoải mái và niềm vui cá nhân hay để đạt được thứ gì đó. Ít có khả năng bạn sẽ trở thành con mồi của chủ nghĩa vật chất tâm linh thông qua việc tạo ra Tsatsa so với việc xây dựng một ngôi chùa. Đáng buồn thay, các ngôi chùa ngày nay lại có quá nhiều công dụng thiết thực, ví dụ như chùa cung cấp nơi trú ẩn khỏi thời tiết mưa hay nắng lớn. Ngày nay, nó giống như là khách sạn hoặc địa điểm du lịch hơn là một ngôi chùa, và đây có thể là hình thức cao nhất của chủ nghĩa vật chất tâm linh. Nhưng không có nhiều điều bạn có thể làm với Tsatsa khi chúng được tạo thành.
Bạn không thể kiếm lợi nhuận từ Tsatsa, sống với Tsatsa, ăn hoặc đem khoe Tsatsa, chúng không có công dụng thực tế và việc làm ra Tsatsa không khơi dậy tính kiêu mạn, ghen tỵ hay cạnh tranh ở người khác.
Đức Dzongsar Khyentse Rinpoche
Việt dịch: Lạc Hải Âm
Hiệu đính: Nguyễn Nam
Trích: Hành Trình Sinh Tử – NXB Hà Nội
